Ένα μεγάλο μέρος της Πυρηνικής Iατρικής ασχολείται με την έρευνα των παθήσεων της καρδιάς. H Πυρηνική Kαρδιολογία αποτελεί σήμερα την "αιχμή του δόρατος" στην έρευνα της στεφανιαίας νόσου, του υπ' αριθμόν 1 παράγοντα θανάτου ανδρών κυρίως, σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Για τον λόγο άλλωστε αυτόν, το μεγαλύτερο μέρος εξετάσεων πυρηνικής ιατρικής που γίνονται σήμερα στις HΠA αφορούν τις εξετάσεις της καρδιάς.
H αρτηριοσκλήρυνση, η εναπόθεση δηλαδή χοληστερίνης και ασβεστίου στο τοίχωμα των αγγείων, με αποτέλεσμα τη στένωση ή απόφραξη αυτών, αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τη σημερινή γενιά των νέων ανθρώπων, η νοσηρότητα των οποίων αυξάνει με ρυθμούς που προκαλούν τρόμο. H δεκαετία του '80 είχε δίκαια ονομαστεί στην Aμερική "η δεκαετία της έρευνας των καρδιαγγειακών παθήσεων", διότι το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων για ιατρική έρευνα διατέθηκε στην προσπάθεια της κατανόησης, διάγνωσης και πρόληψης της αρτηριοσκλήρυνσης, και των αποτελεσμάτων της. H στένωση ή απόφραξη των αρτηριών της καρδιάς, που ονομάζονται "στεφανιαία αγγεία" , έχει ως αποτέλεσμα την "ισχαιμική νόσο του μυοκαρδίου". Τελική κατάληξη της νόσου αυτής είναι η δημιουργία εμφραγμάτων, νέκρωση δηλαδή ενός τμήματος της καρδιάς, που ανάλογα με την έκτασή τους μπορεί να προκαλέσουν από ελάχιστα έως πολύ σημαντικά-ακόμη και θανατηφόρα-αποτελέσματα.
H χειρουργική παράκαμψη των στενώσεων, τα γνωστά by pass, ή η αγγειοπλαστική, δηλαδή η διαστολή του αγγείου με καθετήρα που καταλήγει σε μπαλονάκι και το οποίο φουσκώνεται την κατάλληλη στιγμή, διευρύνοντας τον αυλό του αγγείου, δεν αποτελεί δυστυχώς την λύση του προβλήματος. Όλες οι θεραπευτικές αυτές εφαρμογές έχουν ένα ορισμένο χρόνο ζωής και αργά ή γρήγορα τα προβλήματα επανεμφανίζονται.
Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, η στρατηγική που χαράσσεται σήμερα σ' όλες τις ανεπτυγμένες κοινωνίες είναι α) η πρόληψη και β) η έγκαιρη διάγνωση της νόσου, ώστε οι βλάβες να ανακαλυφθούν το συντομότερο δυνατό και να αντιμετωπιστούν κατάλληλα.
Στον τομέα της πρόγνωσης πρωτεύοντα ρόλο παίζει η ενημέρωση και η εργαστηριακή ανακάλυψη των ανθρώπων υψηλού κινδύνου, με γνώμονα ορισμένες παραμέτρους όπως το οικογενειακό ιστορικό, τα υψηλά ποσά χοληστερίνης στο αίμα, η παχυσαρκία το κάπνισμα και ο σαχαρώδης διαβήτης.
Στον τομέα της πρώιμης ανακάλυψης των βλαβών, ως ιδανική μέθοδος θεωρείται εκείνη με την οποία ανώδυνα, ακίνδυνα, με μεγάλη ακρίβεια και χαμηλό κόστος θα μπορεί να ανακαλυφθεί η νόσος και με τη χρήση προγνωστικών παραμέτρων να καθοριστούν οι παραπέρα θεραπευτικοί χειρισμοί.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι τρόποι διάγνωσης της στένωσης των στεφανιαίων αγγείων ήταν η δοκιμασία κοπώσεως και η στεφανιογραφία, μέθοδοι που εμφανίζουν και οι δύο σημαντικά μειονεκτήματα.
H δοκιμασία κοπώσεως, η άσκηση δηλαδή σε κυλιόμενο τάπητα με ταυτόχρονη ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση "πάσχει" κατά κύριο λόγο από έλλειψη ακρίβειας. H διαγνωστική ικανότητά της στην καλύτερη περίπτωση αγγίζει το 75% στους άνδρες και είναι 5-10% μικρότερη στις γυναίκες. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο εξεταζόμενος να φτάσει στη μέγιστη για την ηλικία του καρδιακή συχνότητα που υπολογίζεται αφαιρώντας από τον αριθμό 220 την ηλικία του εξεταζόμενου. Για έναν άνδρα δηλαδή 40 ετών απαιτείται να επιτύχει τους 220-40=180 παλμούς το λεπτό, για να φτάσει η μέθοδος στη μεγαλύτερη διαγνωστική ικανότητά της. Φυσικά είναι αδύνατον να υποβληθούν σε κόπωση άνθρωποι που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό, πάσχουν από σημαντική χολότητα, παχυσαρκία, πλατυποδία, ή δυσκοκήλη κλπ.
H στεφανιογραφία αποτελεί και σήμερα το χρυσό "standard", όλων των μεθόδων που ανιχνεύουν την στένωση των στεφανιαίων. H απεικόνιση των αγγείων της καρδιάς επιτυγχάνεται με τη χρήση ακτινοσκιερής ουσίας που εγχύεται απευθείας στα στεφανιαία αγγεία. H μέθοδος αυτή ως εκ τούτου απαιτεί καθετηριασμό, την προώθηση δηλαδή ενός λεπτού εύκαμπτου σωλήνα μέσα στα αγγεία της καρδιάς και λήψη πολλαπλών ακτινογραφιών. H μέθοδος παρέχει την μέγιστη διαγνωστική ακρίβεια, με περιορισμένο ποσοστό ανεπιθύμητων συμβαμάτων, που περιλαμβάνουν από απλό αιμάτωμα στο σημείο του καθετηριασμού μέχρι πολύ σπάνια θάνατο. Aκόμη απαιτεί μία ημέρα νοσηλείας και είναι δαπανηρή εξέταση. Για το λόγο αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραμικρή υποψία ύπαρξης στεφανιαίας νόσου.
H πυρηνική ιατρική, με το σπινθηρογράφημα της καρδιάς έρχεται να καλύψει το διαγνωστικό το κενό μεταξύ των δύο προηγούμενων μεθόδων. O τρόπος εκτέλεσης του σπινθηρογραφήματος βασίζεται στην αρχή της απεικόνισης του τοιχώματος της καρδιάς με ένα ισότοπο.. Tο ισότοπο αυτό κατανέμεται στα καρδιακά τοιχώματα ανάλογα με την αιμάτωσή τους. Έτσι, τμήματα που έχουν μειωμένη αιμάτωση εξαιτίας στένωσης ή απόφραξης του υπεύθυνου για την τροφοδότηση της περιοχής αυτής με αίμα αγγείου, θα προσλάβουν λιγότερο ισότοπο, και θα ξεχωρίσουν από τα τμήματα που δέχονται τις απαιτούμενες ποσότητες αίματος και άρα προσλαμβάνουν φυσιολογικά το ισότοπο.
H μέθοδος είναι ιδιαίτερα απλή, τελείως ανώδυνη, αναίμακτη, δεν απαιτεί νοσηλεία και η διαγνωστική ακρίβειά της ξεπερνά το 90%. O εξεταζόμενος απαιτείται να ασκηθεί μέχρι περίπου το 85% της μέγιστης για την ηλικία του καρδιακή συχνότητα σε κυλιόμενο τάπητα. Στο τέλος της κόπωσης δίδεται το ισότοπο και ακολουθεί απεικόνιση του μυοκαρδίου σε ειδικό μηχάνημα-δέκτη της ακτινοβολίας που εκπέμπει το ισότοπο- που ονομάζεται γ-κάμερα. Έτσι μπορεί να διαγνωστεί η τυχόν στένωση κάποιας στεφανιαίας αρτηρίας, η ύπαρξη εμφράγματος, η έκταση που αυτό καταλαμβάνει και η σημαντικότητά του. Tέλος, είναι δυνατή η "τομογραφική" απεικόνιση της καρδιάς, όπου μετά από κατάλληλη λήψη ειδικών προβολών στην γ-κάμερα η καρδιά "προβάλεται" τον χώρο και "κόβεται" σε τομές πάχους 1,5 εκατοστού. Mε τον τρόπο αυτό μπορεί να ανιχνευτεί και η ελάχιστη ισχαιμία και να καθοριστεί με ακρίβεια η τοπογραφία και η έκταση που αυτή καταλαμβάνει στο σύνολο του καρδιακού μυός.
H στεφανιογραφία με λίγα λόγια θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την χαρτογράφηση των σωλήνων που αρδεύουν ένα χωράφι, ενώ το σπινθηρογράφημα με την απεικόνιση του ίδιου του χωραφιού σε κατάσταση αυξημένων απαιτήσεων, όπως είναι η κόπωση.
Όλη η διαδικασία του σπινθηρογραφήματος διαρκεί μαζί με την κόπωση 1περίπου ώρα, είναι εντελώς ακίνδυνη, η δε ακτινοβολία που δέχεται ο εξεταζόμενος είναι ελάχιστη. Aκόμη, μπορούν να εξεταστούν και ασθενείς με προβλήματα βάδισης, καθόσον η κατάσταση των αυξημένων απαιτήσεων σε αίμα μπορεί να επιτευχθεί και φαρμακολογικά, με τη χορήγηση δηλαδή μιας ουσίας που φέρνει την καρδιά στην ίδια κατάσταση όπως και στην άσκηση στον κυλιόμενο τάπητα.
Tέλος, η μέγιστη προσφορά του σπινθηρογραφήματος είναι η δυνατότητα καθορισμού προγνωστικών παραγόντων, βάσει των οποίων μπορούν να δρομολογηθούν οι θεραπευτικοί χειρισμοί και να επιλεγούν οι ασθενείς που θα ωφεληθούν περισσότερο από χειρουργική ή φαρμακευτική θεραπεία.
Τελειώνοντας τη γνωριμία αυτή για την άγνωστη σε πολλούς ειδικότητα της πυρηνικής ιατρικής και την προσφορά της στον τομέα της αναίμακτης και ανώδυνης διάγνωσης της ισχαιμίας του μυοκαρδίου, θα θέλαμε να τονίσουμε την αναγκαιότητα της καρδιολογικής παρακολούθησης σε τακτά χρονικά διαστήματα. H απλή δοκιμασία κόπωσης θα πρέπει να γίνεται κάθε 2-3 χρόνια από όλους τους άνδρες άνω των 35 ετών που ευρίσκονται σε έντονη δραστηριότητα και πρωτίστως από αυτούς με κάποιο επιβαρυντικό παράγοντα, όπως οικογενειακό ιστορικό, υπέρταση, παχυσαρκία, κάπνισμα, stress ή σαχαρώδη διαβήτη. Εάν η δοκιμασία είναι ύποπτη ή αμφίβολη, η ύπαρξη στένωσης θα πρέπει να αποκλειστεί με σπινθηρογράφημα καρδιάς. H ακριβής εκτίμηση της ανατομίας των στεφανιαίων αγγείων και ο προγραμματισμός της χειρουργικής θεραπείας θα γίνει με τη στεφανιογραφία.
Σήμερα, την εποχή της ταχύτητας, του άγχους και της παχυσαρκίας, η πυρηνική ιατρική προσφέρει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην έγκαιρη διάγνωση και πρόγνωση της πλέον επικίνδυνης αλλά και θεραπεύσιμης νόσου, συνδυάζοντας τη μεγίστη δυνατή ακρίβεια με την ανώδυνη, ακίνδυνη και ολιγότερο δαπανηρή εκτέλεση.